เนื้อเฮื่อง

พระโพธิสัตว์เสวยพระซาติเป็นคนทุกข์ยากไฮ้ พ่อแม่เป็นคนขอทาน กำพร้าแม่แต่ยังน้อย พ่อเป็นผู้เลี้ยงจนใหญ่มา สุพรหมโมกขาใหญ่มาพร้อมกับหมาเก้าหางย้อนว่าเกิดพร้อมกัน (สหซาติ) พอพ่อใกล้สิเบิดบุญเลยได้สั่งสุพรหมโมกขาว่า คันแม่นพ่อตายหนีจาก ให้เอาซากศพพ่อไปไว้หัวไฮ่ปลายนาเด้อ

​

บ่ดนนานมาพ่อของสุพรหมโมกขากะเบิดบุญลง สุพรหมโมกขากะเลยเฮ็ดนำก้นความสั่งของพ่อแต่บ่ทันตาย ย้อนว่าเฮ็ดความดีแทนคุณพ่อ พืชผลในฮั้วสวนไฮ่นางอกงามดีคักจนเป็นตางึด พระอินทร์พอแต่ฮู้เรื่องเลยส่งนางไขฟ้า มาสิงอยู่ในหัวกะโหลกศพแล้วกะให้คอยส่องแยงเฮือนซานบ้านซ่อง ข้าวปลาอาหารยามสุพรหมโมกขาบ่อยู่ ต่อมา สุพรหมโมกขาฮู้เข้าจับโตไว้ได้เลยได้อยู่กินกันเป็นผัวเมีย ความงามของนางไขฟ้าเลื่องลือไปไกลเถิงเจ้าเมืองตุตระนคร เจ้าเมืองผู้มีใจพาลมักมากในกามตัณหา เกิดอยากได้นางไขฟ้ามาเป็นเมีย เลยไปท้าพนันกับสุพรหมโมกขาหลายอย่าง ตั้งแต่ซนไก่ ซนงัว จนฮอดฮอดซนซ้าง แต่กะแพ้สุพรหมโมกขาสุเทื่อ เลยให้สุพรหมโมกขาลงไปอาดอกบัวอยู่เมืองบาดาลของพญานาค สุพรหมโมกขาเลยไปนำคำบอกทางของนางไขฟ้าผ่านเมืองพญามดง่าม เมืองพญายักษ์ แล้วจั่งฮอดเมืองบาดาล ได้เทิงดอกบัวแล้วกะได้ลูกสาวของเมืองทั้งสามมาถวายเจ้าเมืองตุตระพร้อม  แต่เจ้าเมืองผู้มักหลายในกามตัณหากะยังอยากได้นางไขฟ้าอยู่เลยคึดหาอุบายใหม่ กะเลยให้คนเฮ็ดกลองขึ้นมาหน่วยหนึ่งแล้วเอาเสนาอำมาตย์มีสลาดเข้าไปอยู่ในหั่นแล้วกะเอาไปฝากไว้อยู่เฮือนของสุพรหมโมกขา ย้อนอยากฮู้ว่ามีอิหยังเป็นของขะลำของสุพรหมโมกขาแหน่ พอสืบฮู้ได้แล้วกะเอากลองหลบมาเมือง แล้วกะเฮ็ดแนวกินขึ้น 4 อย่าง คือ ไข่ ไข่มดง่าม เนื้องู แล้วกะเนื้อหัวใจยักษ์ แล้วบังคับให้สุพรหมโมกขากิน พอแต่กินแล้วเมียทั้งสี่คนเลยเป็นไข่เป็นหนาว อยู่บ่ได้ย้อนผิดของขะลำ เลยหนีเมือเมืองของไผของมัน

​

ฝ่ายนางไขฟ้ากะออกเดินดงก่อนไปกะสั่งความไว้นำหมาเก้าหาง กับแหวนวงหนึ่ง พอสุพรหมโมกขาหลบมาฮอดบ้านฮู้เฮื่องเบิดสุอย่างแล้วเลยออกนำหานางไขฟ้า เอาหมาเก้าหางไปเป็นหมู่นำ พอไปฮอดแม่น้ำใหญ่หมานั้นเลยให้สุพรหมโมกขาจับหางจนหว่าหางทั้งเก้าขาดเบิดกะฮอดฝั่งพอดี หมาเก้าหางนั้นกะเลยขาดใจตาย สุพรหมโมกขาเลยหย่างต่อไปจนฮอดเมืองอุททุมมัททุวะดี จึงพบพ้อนางไขฟ้า อยู่ได้ดนเติบ แล้วกะหลบมาเมืองตุตระนครพร้อมกับเสนาอำมาตย์ที่เจ้าเมืองอุททุมมัททุวะดีแต่งให้ พอไปเถิงเจ้าเมืองตุตระนครฮู้ข่าวเลยยกทัพมาหวังสิปราบสุพรหมโมกขา แต่เจ้าเมืองตุตระนครเกิดตายในสนามฮบ ซาวเมืองเลยยกให้สุพรหมโมกขาครองเมือง ต่อมาเลยพาอำมาตย์ 4 คน ปลอมโตเป็นนายฮ้อยออกไปหาสั่งสอนคนในเมืองต่างๆ มีเมืองเกตุมะวดี เมืองหงสาวดี เมืองทันตะนคร เมืองคันทิยารัฐ เมืองวิเทหราช เป็นต้น เพื่อสิให้เจ้าเมืองต่างๆอยู่ในศีลในธรรม ถือฮีตคองอันดีงาม แล้วสุพรหมโมกขากะเลยหลบมาครองเมืองตุตระนครจนเบิดบุญ

​

ตัวละคร    สุพรหมโมกขา    เป็นคนดี กตัญญูกตเวที 

​

ต้นฉบับ   เรื่องสุพรมโมกขานี้ค่อนข้างจะแพร่หลายมากเรื่องหนึ่งของวรรณกรรมอีสาน เพราะเหตุว่าเนื้อเรื่องสนุก เป็นเรื่องการต่อสู้ระหว่างความดีกับความชั่ว และเป็นการต่อสู้ระหว่างชนชั้นด้วย ซึ่งเป็นเรื่องราวที่สะท้อนภาพของสังคมที่เห็นได้ชัดมากกว่าวรรณกรรมประเภทพุทธศาสนา ต้นฉบับส่วนใหญ่พบมากที่ จ.นครพนม และ จ.อุดรธานี จ.มุกดาหาร จ.หนองบัวลำภู เช่น

• ฉบับที่ปริวรรตโดย พระอริยานุวัตร  วัดมหาชัยอารามหลวง จังหวัดมหาสารคาม

• วัดโกศลมัชฌิมาวาส  ต.บ้านกลาง อ.เมือง จ.นครพนม

• วัดโพธิ์คำ  ต.นาก่ำ  อ.ธาตุพนม จ.นครพนม

• วัดทรายทอง ต.บางทรายใหญ่ อ.เมือง จ.มุกดาหาร

• วัดอุตตมวราราม ต.หายโศก อ.บ้านผือ  จ.อุดรธานี

• วัดศรีสมพร  ต.นาวี อ.เมือง จ.หนองบัวลำภู

​

พุทธศาสนาและความเชื่อหรือประเพณี  วรรณกรรมเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า “ธรรมะย่อมชนะอธรรม”  การรักษาศีลธรรม ประพฤติดี ย่อมประสบผลสำเร็จ ได้รับแต่สิ่งดี ๆ และจะสามารถเอาชนะคนชั่วได้