ท้าวกำพร้าคำสอน

เนื้อเฮื่อง

ท้าวคำสอน เป็นกำพร้าอาศัยอยู่นำญาคู พอใหญ่ขึ้นมาญาคูเลยบอกสอนให้ฮู้จักความ ฮู้เบิ่งเอาเมีย กะเลยบอกเถิงลักษณะของแม่ญิงแต่ละอย่าง เป็นต้นว่า

​

1. ญิงใดสินำโซคลาภมาสู่ผัวและครอบครัว สิเป็นผู้มีวาสนาให้ผัวฮุ่งเฮือง มีความสุข ความเจริญ ฮ่ำฮวยเงินคำ ญาคูว่า  ญิงใดเอเลท้องปุ้มหลวงอุ้มบาตร ญิงนั้นลอนท่อเป็นฮูปฮ้ายบุญเจ้าหากมี แท้ตาย

ซายใดได้เข้าอยู่ซ้อนสุขฮ่วมบฮม                     สมบัติในเฮือนมีพร่ำเพ็งเต็มเหย้า หั้นแล้ว

ญิงใดคอตกปล้องหางตาแดงพอหน่อย            เมื่อนางยกย่างย้ายพอด้ามเกิ่งเสมอกัน

  แม่นว่าท้าวเข้าไปอยู่ซ้อนเฮียงฮ่วมเป็นเมีย    เมื่อใด ยูท่างและทรงความสุขนั่งปองเป็นเจ้า

​

2. ลักษณะแม่ญิงที่มีความซื่อสัตย์ต่อผัวตนบ่เป็นซู้ ญาคูว่า

 หญิงใดหลังตีนสูงขึ้นคือหลังดองเต่า             หญิงนั้นใจซื่อแท้ประสงค์ตั้งต่อผัว เจ้าเอย

ก็บ่มักเล่นชู้ชายอื่นมาชม                                 ก็ท่อจงใจรักต่อผัวคีค้อยคีค้อย

ญิงนั้นแม่นซิทำการสร้างอันใดก็เฮืองฮุ่ง          แท้แล้ว        แสนซิจมอยู่พื้นมาแล้วก็หากฟู

ญิงใดโยนีส้วยดวงปลีกล้วยตีบ                        ญิงนั้นสุขลื่นล้นคำไฮ้บ่ห่อนมี แท้แล้ว

ก็หากซื่อสัตย์แท้ตั้งต่อผัวตน                           จักเทียระคาคงอยู่ยืนเถิงเฒ่า หั้นแล้ว

​

3.  ลักษณะแม่ญิงอันโทษ อัปมงคลต่อสามีตลอดจนซีวิตครอบครัวบ่ฮุ่งเฮืองเหลืองเหลื่อม ญาคูว่า

ญิงใดโข้โมหน้าคือชายสักหยาด                    ญิงนั้นในโลภเลี้ยวเคยม้างศาสนา

มีใจถ่อยแท้บ่หลิ่งเบิ่งทางบุญ

หญิงใดจินจิกหน้าผมแดงทางหน้าผาก          ญิงนั้นโสมรูปร้ายเคยม้างศาสนา

​

จากหั่น ท้าวคำสอนผู้กำพร้า ก็เลยลาญาคูไปหาญิงคนฮู้ผู้ดีมาเป็นเมียครองซ้อน กะเลยได้บพพ้อนางปังคำ เป็นคนจนอยู่ตูบ มีลักษณะถูกโศลงเป็นมิ่งเมียแก้ว ท้าวคำสอนเลยได้ออกปากต้านคุยเว้าต่อนาง เลยได้เป็นเมียท้าวคำสอนนั้นแท่แล้ว

​

ตัวละคร    พระมหาเถระ       บุคคลที่สอนท้าวคำสอนเกี่ยวกับการเลือกคู่ครอง

                      ท้าวคำสอน       หนุ่มกำพร้า เฉลียวฉลาดในการเลือกคู่ครอง

​

ต้นฉบับ   เดิมเป็นเอกสารใบลาน อยู่ ณ วัดใดไม่ปรากฏ ในคำนำบอกแต่เพียงว่ามีผู้นำมาถวายท่านเจ้าคุณอริยานุวัตร (อารีย์ เขมจารี) วัดมหาชัย อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม ได้ชำระออกมาเป็นอักษรไทย และพิมพ์เผยแพร่ เมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๓ พิมพ์ที่โรงพิมพ์อักษรทองการพิมพ์ อำเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม ท้าวกำพร้าคำสอน คำลอนโบราณอีสาน (เล่มเดียวจบ) เรียบเรียงโดย น้อย  ผิวผัน พิมพ์และจำหน่ายที่โรงพิมพ์ขอนแก่นคลังนานาธรรม จ.ขอนแก่น

​

พุทธศาสนาและความเชื่อหรือประเพณี  ค่านิยมในการเลือกคู่ครองของชาวอีสานนั้นไม่เน้นเรื่องความงามเป็นหลักแต่กลับเน้นถึงลักษณะของสตรีที่เป็นสิริมงคล ถึงแม้ว่าความงามจะด้อยไปก็ตาม และลักษณะสำคัญอีกประการหนึ่งก็คือเน้นสตรีที่มีใจบุญสุนทานไม่น้อยกว่าลักษณะอื่นๆ แสดงว่าค่านิยมในการเลือกคู่ครองของชายชาวอีสาน มุ่งที่จะได้คู่ครองที่เป็นภรรยาที่ดี คือเป็นเมียแก้วเมียขวัญ ซึ่งเป็นความปรารถนาของชายโดยทั่วไป และค่านิยมนี้ถึงแม้จะปฏิบัติไม่ได้ดังปรารถนานักก็ตามที

หญิงอยู่ในโลกนี้เหลือล้นอเนกนอง    ท้าวเอย           คันจักเอาเป็นเหง้าเมียขวัญกับประทีป

โสกถืกต้องนางนั้นก็จึงดีแท้ดาย                                 ดีท่อคึดอยากได้เห็นฮูปโฉมงามดังนั่น