เนื้อเฮื่อง

พระเนมีราชเป็นพระโพธิสัตว์ชาติที่ ๔ ใน พระเจ้าสิบชาติก่อนสิมาตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า บำเพ็ญอธิษฐานบารมี ความเพียรพยายามฮักษาคุณงามความดีเอาไว้ ตั้งอกตั้งใจเฮ็ดแต่แนวดี คันเฮ็ดดีกะได้ดี คันเฮ็ดซั่วกะได้ซั่วสนอง

​

  พระเจ้ากรุงมิถิลาเป็นเผ่าพงษ์วงศ์เชื้อของพระเจ้าเนมีราช คันแม่นองค์ในเหล่าวงศ์นี้ได้ปกบ้านผ่านนครแล้ว ยามได๋ที่เส้นเกศาผมหงอกแล้ว ให้ดกออกมาเบิ่ง พระเจ้าแผ่นดินคันเห็นผมหงอกแล้วกะสิได้สละละวางราชสมบัติให้กับโอรสปกบ้านครองเมืองแทน  แล้วราซาพระองค์นั้นกะสิได้ออกผนวชบวชเป็นฤาษีชีไพรบำเพ็ญพรตภาวนาในป่าตลอดชีวิต เป็นประเพณีสืบสร้างจั่งซี่ตลอดมา จนฮอดกษัตริย์องค์สุดท้าย เพิ่นเว้าไว่ว่า ตอนนั้น พระเนมีราชยังเสวยสุขอยู่เทิงสวรรค์ชั้นฟ้า แต่กะได้พิจารณาเห็นว่าจักของกำลังสิสิ้นอายุขัยตายจากเมืองแมนแล้ว สบกับตระกูลนี้กำลังสิเสื่อมย้อนว่าบ่มีผู้ลงมาบำเพ็ญ กะเลยคิดว่า อย่าสิเป็นจั่งซั่นเถาะ เทพบุตรกะเลยได้จุติแต่เมืองฟ้าลงมาเกิดในครรภ์ของพระมเหสีพระเจ้ากรุงมิถิลา พอแต่ฮอดขวบสิบเดือนแล้วกะได้ประสูติออกมา โหราจารย์ทั้งหลายกะได้พากันทำนายทายท้วงว่าพระองค์สิได้สืบสร้างคือจั่งเผ่าพงษ์วงศาได้พากันเฮ็ดมา คือจั่ง กงเกวียนกำเกวียนจั่งได๋กะสิหมุนเวียนไปนำกัน เลยขนานนามว่า เนมีราช

​

  พระเจ้าเนมีราชได้สืบสายลายล่องมาแต่พระเจ้ามฆเทวะ ราชวงศ์นี้มีกษัตริย์สืบเชื้อสายมาได้ ๘๔,๐๐๐ พระองค์แล้ว พระองค์เป็นมักใคร่ใฝ่กุศลสร้างน้ำทำบุญบริจาคทานมาโดยตลอด มีโฮงทานอยู่ ๕ หม่อง คือ ประตูเมือง ๔ แก กับกลางเมืองอีกหนึ่ง รวมกันเป็น ๕ หม่อง บ่ท่อแต่นั้น พระองค์ยังได้ให้โอวาทประกาศคำสอนป่าวเอิ้นชาวเมืองให้สร้างน้ำทำบุญ ฮักษาศีล พระองค์เกิดข้อกังขาสงสัยในเรื่องอานิสงส์ของการให้ทานกับการฮักษาศีลว่าอันได๋มีอานิสงส์หลายกว่ากัน

​

  มื้อหนึ่ง เป้นคืนเพ็ง ๑๕ ค่ำ ท้าวสักกเทวราชได้เหาะเหินเวินฟ้าลงมาตอบข้อสงสัยของพระองค์บอกว่า การฮักษาศีลนี้มีอานิสงส์หลายกว่าการให้ทาน การให้ทานมีอานิสงส?ส่งให้ฮอดสวรรค์ แต่การฮักษาศีลนี้ส่งให้ฮอดพรหมโลก ทั้งการให้ทานฮักษาศีลล้วนแล้วแต่เป็นการสร้างความดี จั่งซั่นพระองค์สิต้องเฮ็ดไปพร้อมกัน

​

  พอแต่ เทวดาทั้งหลายได้ฮู้เรื่องพระเจ้าเนมีราชแต่ท้าวสักกะแล้ว กะได้ขอให้อัญเชิญพระเจ้าเนมีราชขึ้นมาเมืองสวรรค์ชั้นดาวดึงส์นี้ ท้าวสักกะกะเลยสั่งให้มาตรีเทพบุตรขี่เวชยันตราชรถไปฮับพระเจ้าเนมีราชขึ้นมา

​

  ตอนนั้น พระองค์ประทับอยู่ท่ามกลางเสนาอำมาตย์ข้าราชบริพารทั้งหลาย พร้อมกับรับคำเชิญขึ้นประทับเวชยนตราชรถ มาตรีเทพบุตรได้พาพระองค์เที่ยวท่องล่องลงไปชมเมืองนรกขุมต่าง ๆ มีเวตรณีนรก นรกหมา นรกคูถ นรกน้ำเหลืองน้ำหนอง นรกเบ็ด นรกภูเขาเหล็กแดง นรกบ่อไฟ แล้วจั่งได้พาเหาะขึ้นไปเที่ยวเมืองสวรรค์ บันดาลให้พระองค์เหลียวเห็นสวรรค์ทั้งเบิด แล้วจั่งได้พาไปเข้าเฝ้าท้าวสักกเทวราชอยู่ สุธรรมาเทวสภา ท้าวสักกะได้ชวนพระองค์อยู่เสวยทิพยสมบัติอยู่เทิงสวรรค์ แต่พระองค์กะบ่ได้ยินยอมน้อมรับ บอกไปว่าสิไปสร้างน้ำทำบุญหลาย ๆ

​

  พอแต่พระองค์กลับมายังเมืองมนุษย์แล้ว กะได้เว้าเรื่องนรกสวรรค์ให้หมู่ข้าราชบริพารกับชาวเมืองทั้งหลายสู่ฟัง เฮ็ดให้สู่คนสร้างคุณงามความดีหลายขึ้น พระเจ้าเนมีราชอยู่เสวยราชย์ผาสุกตลอดมา จนว่าฮอดยามเฒ่าเข้าวัยชราพระองค์จั่งได้ออกบวชตามประเพณี อยู่สวนบักม่วงราชอุทยาน พระองค์ได้บำเพ็ญพรหมวิหาร ๔ ได้ฌานสมาบัติ เบิดอายุขัยไปเกิดเทิงพรหมโลก

​

ตัวละคร  พระเจ้าเนมีราช  เป็นกษัตริย์ที่ยึดมั่นอยู่ในพระธรรม  ให้ทาน  รักษาศีล อย่างสม่ำเสมอ ถือเป็นคุณสมบัติของกษัตริย์ที่ดี

 

ต้นฉบับ   จารุมุกด์  เรืองสุวรรณ ได้เรียบเรียงขึ้นใหม่เป็นภาษาไทยกลาง เพื่อให้ผู้อ่านอ่านเข้าใจง่าย ลงพิมพ์ใน “หนังสือพิมพ์ขอนแก่น” ซึ่งเป็นหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นที่มีชื่อเสียง  ได้รับความนิยมมากจากผู้อ่านมาแล้วแต่ พ.ศ. ๒๕๑๙

​

พุทธศาสนาและความเชื่อหรือประเพณี ชาดกเรื่องนี้ให้คติว่า การแน่วแน่มั่นคงในความดี เป็นสิ่งเกื้อกูลให้ประสบความสำเร็จได้ เหมือนดั่งที่พระเจ้าเนมีราชทรงบำเพ็ญอธิษฐานบารมีขั้นสูงสุด คือทรงแน่วแน่มั่นคง ไม่หวั่นไหว