เนื้อเฮื่อง

ว่าไปฮอดธิดาเจ้าเมืองเมืองหนึ่ง ซื่อนางสีดา  มื่อหนึ่ง นางสีดา  เข้าไปเลาะเล่นในดงกับเหล่าเสนาอำมาตย์  นางหิวน้ำแฮงแต่น้ำที่เกียมไว้เหมิด ซามย่างหาน้ำอยู่ บังเอิญงวกไปพ้อน้ำขังอยู่ฮอยช้างแล้วกะฮอยกระทิง นางสีดาเลยก้มลงดูดกินน้ำนั้น ควมหิวน้ำกะหายไป

​

คันนางสีดาและเหล่าเสนาอำมาตย์เมือมาฮอดเมือง  ผ่านมาจั๊กหน่อยนางสีดากะท้อง  บ่ฮู้ว่าไผเป็นพ่อเด็กในท้อง  พระราซาและมเหสีกะถามหาควมจริง นางกะเว้าสู่ฟังนำแนวที่นางได้พ้อ แล้วคึดว่าลูกน้อยคงสิเป็นลูกของพญาช้าง พญากระทิงหลือบ่ พระบิดาและพระมารดากะบ่ได้ถามหยังอีก ขอให้ได้หลานกะพอพระทัยแล้ว  จนว่าฮอด ๙ เดือน นางสีดากะประสูติธิดาแฝด   คนเอื้อยให้ซื่อว่า นางผมหอม ย้อนว่าผมของนางมีกลิ่นหอมแต่เกิด   คนน้องหล่าให้ซื่อว่า นางลุน ย้อนว่าเป็นน้อง เกิดเทื่อลุน

​

นางผมหอม เป็นคนนิสัยดี โอบอ้อมอารี มักซ่อยเหลือผู้อื่น บ่คือนางลุน ย่านผู้อื่นได้หลื่นแฮง อิดสาบังเบียด  ใจฮ้าย  มักขู่เข็นผู้อื่น เทิงมักขู่เข็น(ขู่เข็ญ)แล้วกะเฮ็ดตินางผมหอมอยู่บ่เซา   นางผมหอมกับนางลุน ค่อยใหญ่ขึ้นนำอายุขัย คันยังเป็นเด็กน้อน ไปเล่นนำหมู่ กะสิถืกป้อยว่า เป็นลูกบ่มีพ่อ คันใหญ่เป็นสาว กะยังถืกป้อยอยู่ จนทนบ่ไหว ทั้งสองเลยตัดสินใจไปถามควมจริงกับพระมารดา  นางสีดากะเว้าความจริงสู่ฟัง ว่าได้ไปกินน้ำในฮอยซ้าง ฮอยกระทิงในกลางป่า  เมือมากะท้อง  พ่อซุมเจ้ากะคือ พญาช้าง กับพญากระทิง แต่กะบ่ฮู้ว่าไผเป็นลูกซ้าง ไผเป็นลูกกระทิง

​

นางผมหอมกับนางลุน กะขอมารดาออกนำหาบิดาในดง เทิงสองนางสาละวอน ส่อดุ๊ ๆ เข้า มารดากะเลยให้ไป เทิงสองกะออกท่องเข้าดงนำทางที่มารดาว่าไว้   ท่องมาหลายมื่อ  ในที่สุดทั้งสองกะพ้อกับ พญาซ้างใหญ่โตหนึ่ง พญาซ้างเห็นทั้งสองเลยคึดว่าเป็นซุมคนมาฮานเลยว่าสิฆ่าถิ่ม  นางผมหอมผู้เป็นเอื้อยกะฮ้องไฮ่ฮ้องขอซีวิต   พญาซ้างเกิดควมอยากฮู้ว่า จั่งใด๋สองสาวอันนี้จั่งเข้ามาในดงผิดแนวแม่ญิงคัก  นางผมหอมกะเว้าสู่ฟังว่า นางเป็นลูกแม่สีดา กับพญาซ้างและพญากระทิง  แล้วนางลุนกะเว้าตัดส่อหล่อขึ้นว่า เจ้าของเป็นลูกของพญาซ้าง นางผมหอมเป็นลูกของพญากระทิง คันสิฆ่าถิ่ม กะฆ่านางผมหอมเถาะ  นางผมหอมเว้าคืนว่า ตอนนี้ยังบ่ฮู้ว่าไผเป็นลูกซ้าง ไผเป็นลูกกระทิง เฮาสองอยากพ้อพ่อเลยอุตสาหะเข้ามาท่องในดง ก่อนสิฆ่านาง กะขอให้นางได้พิสูจน์เจ้าของก่อน  คันนางบ่แม่นลูกซ้างอีหลีสิฆ่ากะยอม   พญาซ้างกะว่าขึ้นว่า ยอมให้พิสูจน์กะได้ คันไผปีนงวงขึ้นขี่คอได้ คนนั้นนั่นหละคือลูกเฮา ว่าแล้วพญาช้างกะตั้งจิตอธิษฐานนำคำว่าแล้วยืนสื่อ ๆ   นางลุน หมั่นใจว่าเจ้าของเป็นลูกพญาซ้าง  ฟ่าวขึ้นงวง หมายสิขึ้นหลังซ้างให้ได้ แต่ย้อนว่านางเป็นลูกกระทิง  เฮ็ดจั่งใด๋ กะปีนขึ้นบ่ได้  มีแต่หมื่นตกลงมาคือเก่า   พญาซ้างเลยบอกให้เซาก่อน   ฟากนางผมหอม พัดว่าปีนขึ้น กะปีนขึ้นได้บ่ลำบาก แล้วนั่งอยู่เทิงคอช้างได้สำเร็จ  ทางนางลุนเห็นว่านางผมหอมปีนขึ้นได้ง่าย กะอยากลองเบิ่งอีกเทื่อ พญาซ้างห้ามกะบ่ฟัง  นางลุนกะยังปีนขึ้นบ่ได้ 

​

ในที่สุดพญาซ้างกะเลยใซ้ตีนกะทืบนางลุนตาย  และเอานางผมหอมผู้เป็นลูกไปอยู่นำ  ให้บริวารเอาหินมาสร้างผาสาทหินให้เป็นเฮือนอยู่นางผมหอม เอิ้นว่าผาสาทนางผมหอม   นางผมหอมคันดีใจที่ได้พ้อพ่อเจ้าของ แต่กะเหลือโตนนางลุนผู้น้องสาว กะไฮ่ฮ่ำฮอนมาตลอดทาง แต่กะบ่กล้าว่าหยังพญาซ้างผู้บิดา ซ้างกะปัวนิบัตินางผมหอมเป็นอย่างดี ค่อมว่าฮักในธิดา ซ้างกะได้เลี้ยงนางผมหอมอย่างดี   จนนางใหญ่เป็นสาว อายุได้ ๑๖ ปี  นางเป็นมนุษย์อยู่ผู้เดียวกะฮู้เสิกเดียวดายหลาย  ทั้งเจ้าของกะใหญ่แล้ว อยากมีสวามี เลยเขียนสารใส่อูก (หรือผอบ) พร้อมกับผมหอม ลองทวยหาคู่เบิ่ง 

​

ว่าไปฮอดขุนไทย  กษัตริย์ฮูปงามกำลังสรงน้ำอยู่กับเหล่าเสนาอำมาตย์ กะงวกไปเห็นอูกลอยน้ำมา บัดพอเปิดออกกะเจอสารแล้วกะเกิดหลงใหลในกลิ่นผมหอมห่วยๆออกมาแต่อูก ถืกใจพึงใจหลายเลยออกนำหาจนพ้อ แล้วกะหลอยได้กัน จนได้บุตรธิดา ๒ คน กะพากันหนีพ่อพญาซ้างไปอยู่เมืองมนุษย์  ซ้างนำหาพ้อแล้วกะล่ำลาสั่งควมนางผมหอม แล้วกะขาดใจตายค่อมว่าฮักลูก นางผมหอม ขุนไท และบุตรธิดา กะเมือเมือง ใซ้เฮือที่เนรมิตจากงาซ้าง ละหว่างทาง นางพรายน้ำกะแปลงกายเป็นดอกบัว ลูกอยากได้กะให้นางผมหอมปลิดให้ เลยถืกนางผีพรายยู้ให้ตกน้ำแล้วจ่มมนต์สะกดขุนไทย แปลงกายเป็นนางผมหอม แล้วเสกนางผมหอมให้เป็นซะนี นางซะนีผมหอมกะว่ายน้ำขึ้นฝั่งแล้วไปอยู่ในป่า ลูกนางผมหอมฮู้ว่าเป็นโตปลอมของเทียม เลยได้ออกท่องดงนำหาแม่จนพ้อแล้วได้ฮู้ว่า ต้องฆ่านางพรายแล้วเอาเลือดมาฮดหัวนางซะนีจั่งสิพ้นมนต์สะกด ลูกๆ กะเลยโฮมกันกับทหารคนสนิทวางแปนฆ่านางพราย พัดว่าตายแล้วกะกลายร่างเป็นนางพรายคือเก่า นางผมหอมและขุนไท กะได้ครองฮักกันอย่างมีความสุข

​

ตัวละคร     นางผมหอม เป็นคนนิสัยดี โอบอ้อมอารี ชอบช่วยเหลือผู้อื่นอยู่เสมอ

                       นางลุนซึ่งเป็นคนขี้อิจฉา ใจร้าย ชอบรังแกคนอื่น

 

ต้นฉบับ     นิทานนางผมหอม : คำกลอนโบราณภาคอีสาน เรียบเรียงโดย เตชวโร ภิกขุ (อินตา  กวีวงศ์) น.ธ. เอก พิมพ์และจำหน่ายที่โรงพิมพ์คลังนานาธรรม จ.ขอนแก่น

                      วรรณกรรมอีสานเรื่องนางผมหอม เรียบเรียงโดย  ชมรมวรรณกรรมอีสาน  พิมพ์เป็นที่ระลึกในโอกาสที่นางสมบูรณ์ ดีวาจิน ได้รับพระราชทานปริญญามหาบัณฑิตกิตติมศักดิ์ เมื่อวันที่ ๒๗ ธันวาคม ๒๕๒๕

​

พุทธศาสนาและความเชื่อหรือประเพณี    นิทานเรื่องนางผมหอมให้คติเรื่องกรรมเก่า เรื่องบุพเพสันนิวาส  การที่นางสีดาได้ดื่มน้ำที่อยู่ในรอยเท้าช้างและรอยเท้ากระทิงนั้นเป็นกรรมเก่าของนาง