เนื้อเฮื่อง

ณ หมู่บ้านหม่องหนึ่งมีเศรษฐีชื่อว่า ทารก มีเมียอยู่สองคน ชื่อ ขนิษฐาและขนิษฐี นางขนิษฐาเป็นเมียคนแรก มีลูกสาวชื่อว่า นางเอื้อย นางขนิษฐีเป็นเมียคนรอง เป็นคนที่ฮ่ายแฮง มีลูกสาวสองคน ชื่อว่า นางอ้ายกับนางอี่

 

นางอ้ายกับนางเอื้อยเป็นลูกคนละแม่ แต่ว่าพ่อเดียวกัน กะเลยเฮ็ดให้หน้าตาคือกันแฮงจนเป็นเหตุให้เกิดภัยฮ่ายในอนาคต

 

มื่อหนึ่ง นางขนิษฐากับเศรษฐีทารกได้ออกเฮือไปหาปลานำกัน แล้วอากาศฮ้อนอบอ้าว กว่าสิได้ปลากะแสนยากลำบาก จนกระทั่งเศรษฐีทารกได้ปลาบู่โตหนึ่ง นางขนิษฐาจั่งลักปล่อยลงน้ำ เศรษฐีทารกเคียดหลาย คว้าไม้พายได้จับฟาดเมียเจ้าของตกลงน้ำตาย นางขนิษฐีฮู้เพิ่นแฮงดีใจเพราะว่าผัวสิฮักเพิ่นผู้เดียว

 

พอแม่นางเอื้อยตายนางขนิษฐีกะได้แกล้งนางเอื้อยสารพัด ต่างๆนาๆ จนกระทั่งนางขนิษฐากลับชาติมาเกิดเป็นปลาบู่ทอง นางเอื้อยกะดีใจอย่างหลายเมื่อฮู้ว่าปลาบู่โตนั่นเป็นแม่เจ้าของ จากที่เคยโศกเศร้ากะยิ้มตลอดเวลา อารมณ์ดี เพราะว่าคิดฮอดแม่แล้วกะมาหาแม่อยู่ท่าน้ำสุมื่อ เป็นเวลาหลายอาทิตย์ที่เอื้อยมาหา มาเว่า มาคุย ไถ่ถามสารทุกข์สุขดิบอยู่ทุกมื่อ จนอ้ายกับอี่จับได้จั่งได้แอบจับปลาบู่ทองให้นางขนิษฐาฆ่าแกงให้ผัวกิน เหลือไว้แต่เกล็ดสีทองที่เป็ดโตหนึ่งคาบมาให้

 

นางเอื้อยกะได้เอาเกล็ดปลาไปฝัง เกล็ดปลาบู่กะได้กลายเป็นต้นบักเขือ นางเอื้อยกะดีใจแล้วกะมาหาแม่ทุกมื่อ จนอ้ายกับอี่จับได้อีก กะมาทำลายกกบักเขือตายอีก นางเอื้อยกะได้เอาเม็ดบักเขือไปฝั่งอีกแล้วเกิดเป็นต้นโพธิ์ทองที่งามและบ่มีผู้ใด๋กล้าเฮ็ดแม่เอื้อยอีก

 

มื่อหนึ่งท้าวพรหมทัตได้เสด็จประพาสหมู่บ้านของนางเอื้อย ได้พ่อเอื้อยกับต้นโพธิ์ทองกะทรงพอพระทัย และได้ขออนุญาตครอบครัวของเอื้อย ขอเอื้อยไปเป็นมเหสีอยู่ในวัง พร้อมกับต้นโพธิ์ทอง ได้สร้างความบ่พอใจให้กับอ้าย อี่ แล้วกะนางขนิษฐีอย่างหลาย

 

บาดเศรษฐีบ่อยู่หลายเดือน นางขนิษฐีกะคิดแผนกำจัดนางเอยโดยให้นางเอื้อยกลับเฮือนมาเบิ่งพ่อที่ป่วยที่ใกล้สิตายแล้ว นางเอื้อยหลงเซื่อกะตามมาบ้าน นางอี่ได้เตรียมกับดักไว้ให้นางเอยย่างขึ้นบ้านแล้วตกกระทะน้ำฮ้อนตายใต้ล่างเฮียน นางเอื้อยมาฮอดด้วยความฟ่าวกะตกกระทะน้ำฮ้อนตาย  นางอ้ายที่หน้าตาคล้ายนางเอื้อยเลยปลอมโตเข้าไปในวังแทนนางเอื้อย เฮ็ดโตในวังบ่ถืก มาลัยกะบ่เคยฮ้อยถวายท้าวพรหมทัตคือเก่า คนในวังกะเลยสงสัยแล้วกะแปลกใจ

 

ต่อมานางเอื้อยได้เกิดเป็นนกแขกเต้า บินไปทาท้าวพรหมทัต นางอ้ายจับได้กะเอาไปให้แม่แกงให้กิน แต่นกนั่นบินไปลี่อยู่ฮูหนูแล้วบินไปเพิ่งใบบุญพระฤๅษี เพิ่นกะได้แปลงโฉมชุบโตให้กลายเป็นนางเอื้อยคือเก่าแล้วชุบลูกให้นางเอยเลี้ยงพร้อม ลูกนางเอื้อยกะได้ส่อเกี่ยวกับพ่อของเจ้าของเอื้อยกะเล่าให้ฟังว่า อ้ายเพิ่นปลอมตนเป็นแม่แล้วไปสวมฮอยแทนแม่ ลูกนางเอื้อยแค้นเลยได้ลักไปหาท้าวพรหมทัตในวัง แล้วทูลความจริงให้ท้าวพรหมทัตฮู้ ท้าวพรหมทัตเลยได้ฮับโตเอื้อยเข้ามาอยู่ในวัง อ้ายฮู้ว่าเอื้อยกลับมาแล้วบ่ฮู้สิเฮ็ดจั่งใด๋กะเลยชิงฆ่าโตตายก่อน แต่ที่จริงเอื้อยเพิ่นกะทูลขอชีวิตอ้ายกับท้าวพรหมทัตไว้แล้ว ต่อมาเมืองพาราณสีกะอยู่อย่างเป็นสุขเรื่อยมา

​

ตัวละคร     นางขนิษฐา  เป็นคนดี  มีบุญบารมี  เมื่อตายไปแล้วก็เกิดมาเป็นปลา  และด้วยบุญญาธิการทำให้นางระลึกชาติได้

                       นางเอื้อย         เป็นหญิงที่หน้าตางดงาม  มีอุปนิสัยเหมือนแม่  คือมีจิตใจดี 

                       นางขนิษฐี        ขี้อิจฉาริษยา  ใจคอโหดร้าย 

                       นางอ้าย          รูปร่างหน้าตางดงามคล้ายนางเอื้อย   แต่อุปนิสัยเหมือนแม่  คือ ขี้อิจฉา และชอบทำร้ายนางเอื้อย

​

ต้นฉบับ     หนังสือ  ปลาบู่ทอง   คำกลอนภาคอีสาน  เรียบเรียงโดย  กัมพล  สมรัตน์  พิมพ์ที่โรงพิมพ์คลังนานาธรรม  จ.ขอนแก่น 

​

พุทธศาสนาและความเชื่อหรือประเพณี   นิทานเรื่องปลาบู่ทอง ให้คติหลายเรื่อง เช่น การคิดดี ทำดี ต้องได้ดี    เหมือนที่นางเอื้อยเป็นคนดี  รักและกตัญญูต่อผู้เป็นมารดา  และวันหนึ่งพระราชาเดินทางมาพบเข้า  จึงได้รับนางเข้าเป็นมเหสีในเมือง การให้อภัยซึ่งกันและกันทำให้จิตใจเราเป็นสุข อย่าอิจฉาริษยาคนที่ได้ดีกว่า  อย่างตัวละครนางขนิษฐีกับนางอ้าย  เป็นตัวอย่างของตัวละครที่ไม่ดี   ไม่ควรถือเอาเป็นแบบอย่าง การอดทนอดกลั้น  แม้จะถูกกลั่นแกล้งอย่างไร ก็ควรจะอดทนไม่ตอบโต้เขาไป   ควรมีความกตัญญู ความเชื่อเรื่องกรรมแต่ชาติปางก่อน    ดังที่นางขนิษฐามาเกิดเป็นปลาในชาตินี้  ก็เป็นเพราะกรรมที่นางได้ทำไว้  แต่ด้วยความที่นางมีบุญบารมีจึงทำให้นางสามารถระลึกชาติได้  และได้กลับมาอยู่กับลูกสาวอันเป็นที่รักของนาง